حرز چیست؟ معنی حرز

 

معنی کلمه حرز در انگلیسی

حرز در زبان انگلیسی به معنی Amulet می باشد که به زیوراآلات یا قطعه کوچکی از جواهرات گفته می شود که فرد را در برابر شر، خطر یا بیماری محافظت می کند. حرز در تمامی آیین ها و مکاتب دنیا به چشم می خورد. از یهودیت و مسیحیت تا فرقه های خاص دارای گردن آویز، اشیاء و جواهراتی هست که اعتقاد دارند آنها را در برابر بلایا و خطرات احتمالی حفظ می کند.

حرز در لغت و اصطلاح

حرز به جایی گفته می شود که محصور و محکم باشد و اگر شخصی از آن استفاده کند، از گزند بلایا و خطرات دور می ماند. اصولاً حرزها از آیات، اذکار، اوراد و ادعیه های ماثور استخراج می شوند که برای محافظت و نگهداری انسان ها در برابر خطرات احتمالی به روش های مختلف به انسان متصل می گردد و حمل می گردد.

لغت حرز در متن قرآن به صراحت ذکر نشده است اما منابع زیادی از شیعه و سنی و همچنین ادعیه های ماثور وجود دارد که صحت آن را تایید می کند. از جمله احادیث شیعه که اهمیت و کاربرد حرز در آنها ذکر شده است را می توان حدیث انس بن مالک در زمان پیامبر اسلام و حدیث منقول از حضرت علی(ع) و باطل الطلسم ایشان را نام برد.

حرز در فرهنگ شیعه

شیعیان به علت توسل به ائمه اطهار(ع)، بیشتر از حرز، دعا و تعویذ استفاده می کنند که در کتب ادعیه و حدیث امامیه بسیاری از این حرزها و عوذه ها، ثبت شده است. شیعیان اسلام به علت اعتقادات قلبی خود به ائمه و جایگاه آنها نزد خداوند متعال، از حرز برای جلوگیری از شر چشم و نظر، بلایا، طلسم، جادو، سحر، بیماری، حل مشکلات و … استفاده می کنند و همچنین علمای شیعه نیز این موضوع را بسیار تایید می کنند.

حرز در زمان پیامبر، صحابه ایشان و تابعان بسیار مرسوم بوده و برای جلوگیری از بلایای و مشکلات از آنها استفاده می کردند و تمامی افرادی که از این حرز استفاده کرده اند، از نتیجه آن بسیار راضی بوده اند.

حرز در فرهنگ صوفیان

در زمان صوفیان، برای جلوگیری و درمان بیماری و همچنین شر شیاطین و اجنه از حرز بسیار استفاده می کرده اند که می توان به رباعی ابو سعید ابو الخیر که در وصف استاد خود (استاد بو صالح) که در بستر بیماری بود اشاره کرد. این رباعی همان‌ رباعی حورائیه است که در اسرار التوحید داستانش را می توانیم مطالعه کنیم.

حورا به نظاره ی نگارم صف زد

رضوان به عجب به ماند و کف بر کف زد

یک خال سیه بر آن رخان مُطرف زد

ابدال ز بیم چنگ در مصحف زد

طول حرزها

طول حرزها در ائمه اطهار کوتاه و بلند است. از کوتاه ترین حرزها که در حد چند کلمه است می توان به حرز حضرت خدیجه(س) اشاره کرد و از بلندترین حرزها می توان به حرز های امام سجاد(ع) و حرز امام صادق(ع) اشاره کرد.

تفاوت حرز با تعویذ و دعا

در معنی تفاوت زیادی میان حرز، تعویذ و دعا نمی توان نام برد و مرز مشخصی بین آنها وجود ندارد که در برخی از منابع شیعه، حرزها و تعویذها در یک سطح معنی شده اند. با نگاهی به منابع شیعه، حرزها نیز در زیر مجموعه عنوان “عوذات الائمة علیهم‌السلام للحفظ” به معنی “تعویذهای امامان برای محافظت از آسیب ها” گردآوردی شده است که این بدان معناست که حرز و تعویذ و دعا از یک جنس بوده و اصل  اینها توکل به خداوند متعال به واسطه توسط به ائمه اطهار است تا جان و مال و خانواده ما را از بلایا و آسیب های احتمالی دور کند.

در کتاب مهج الدعوات سید ابن طاووس به واژه حرز، عوذه گفته می شود. ابن طاووس که نویسنده کتاب مهج الدعوات است، در نامه ای که به مامون می نویسد، از دعای حرز امام جواد(ع) برای مصون ماندن از آسیب ها و خطرات می نویسد. لذا واژه “عوذه” که از کلمه تعویذ می آید هم تراز با دعا و حرز است و برای همین منظور در متون احادیث و روایات به دست آمده، حرز و تعویذ و تحرّز و تعوّذ به یک معنا بوده است. اما اگر بخواهیم تفاوتی بین آنها قائل شویم، می توان گفت که تعویذ به دعاهای خواندنی و نوشتنی مانند اسم اعظم، ذکرها و دعاها می گویند ولی حرز ها علاوه بر این موارد شامل اشیاء جانبی نیز هستند.

محتوای حرزها

محتوای حرزها با هم متفاوت است، برخی از حرزها برگرفته از آیات قرآن هستند و می توان به آیت الکرسی و آیه و ان یکاد اشاره کرد که این آیات طبق روایات به حرزها نیز معروف هستند.

پیامبر خدا می فرمایند که هر کسی 33 آیه از قرآن کریم را در شب قرائت کند، هیچ دزد و درنده ای به او در آن شب آسیب نمی رساند و خود، خانواده و دارایی هایش تا صبح در امان و عافیت می باشد. همچنین امام جعفر صادق(ع) نیز تعدادی از آیات قرآن را برای فرزندش امام کاظم(ع) قرار داده بود که برای ایشان می خواندند و به آن تعویذ می کردند.

بسیاری از اذکاری که نزد مسلمانان وجود دارند نیز به عنوان حرز شناخته می شوند که می توان به تهلیل(لا اله الا الله) یا تسبیح(سبحان الله) یا تحمید(الحمد الله) اشاره کرد.

محتوای تمامی حرزهایی که از متن قرآن گرفته نشده اند، نیز همسو با توکل به خداوند، حمد و ستایش، تکیه بر قدرت بی انتهای خداوند، مفاهیم توحیدی، پرهیز از بلا و خطرات، پرهیز از پناه جستن به شیاطین و اجنه، دوری از ارواح و … می باشند و تعدادی از حرزها از علائم، حروف، کلمات، نشانه ها و عبارات مرموز و غیر قابل تشخیص هستند که دلیل آنها ناشناخته است.

همچنین در احادیث شیعی، بسیاری از کارها مانند داشتن تربت امام حسین(ع) و نگین انگشتر عقیق به عنوان حرز و محافظ یاد می شوند که در بسیاری از مسلمانان مرسوم است.