درمان با دعا

آداب دعا

آداب دعا به چند قسم تقسیم می شود که در ادامه به تفصیل بیان می شود

الف: آداب باطنی دعا

1- دعای با توجه: دعاكننده بايد توجه داشته باشد كه مخاطب او مالك و خالق اوست پس بايد با تمام وجود توجهش به دعای خود باشد و معلوم است كه صرف حرف زدن بدون توجه در حقيقت بی اعتنايی به مخاطب است، هر چند خداوند متعال اين بی اعتنايی را می‌بخشد اما نبايد انتظار اجابت دعا را داشت. امام صادق عليه السلام می‌فرمايند:

خداوند متعال دعایِ دلِ غافل رامستجاب نمی‌كند پس هنگام دعا با تمام وجود رو به سوی خدا بياور، پس از آن يقين به اجابت داشته باش.[1]

2- دعا با قلب پاك: دلی كه پر از وسوسه‌های شيطانی و هواهای نفسانی است نمی‌تواند با مبدا عالم،خداوند تبارک و تعالی در ارتباط باشد؛وقتی دل در طلب گناه باشد بر زبان راندن دعا و درخواست خير، فقط ابراز كردن چند جمله‌ دروغ است لذا اميرمومنان علی عليه السلام می‌فرمايند:

بهترين دعا آن است كه از سينه‌ای پاك وقلبی پرهيزکار صادر شود.[2]

3- دعا همراه خوف و طمع: اگر دعا با توجه باشد، هم خوف به همراه دارد و هم طمع؛لذا ترس از گناهی که وجود انسان را مبغوض حق تعالی می كند و در نتيجه مانع اجابت دعا بشود لازم است. اما از طرفی فضل و كرم خداوند باعث طمع انسان به استجابت دعا می‌شود و این است معنای اینکه در هیچ حالتی انسان نباید از لطف خداوند تبارک و تعالی نا امید بشود. خداوند متعال می‌فرمايد:

وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً.[3]

در حال خوف و طمع دعا كنيد.

4- دعا با حال ذلت و گدايی: انسان همه‌ی هستی خود را از خدا دارد و هيچ چيز او از خودش نيست. چه چيزهايی كه مال شخص او، محسوب می‌شود و مخصوص خود اوست همچون روح و بدن، مال، همسر و فرزند؛ و چه نعمتهای عمومی كه همه‌ بندگان خدا از آن بهره‌مند هستند و اغلب، اين نعمتها مورد غفلت و فراموشی است مثل خورشيد، دريا، زمين و حتی قوانين طبيعی اين جهان.

بنابراين انسانها به معنای واقعی، فقير هستندپس در دعا بايد اول توجه به اين فقر و ذلت خود داشته باشد و با همان حال دعا كند. امام صادق عليه السّلام می‌فرمايند:

خداوند متعال به موسی وحی كرد: ای موسی، وقتی در پيشگاه من هستی، همچون بنده‌ی ذليل و فقير باش.[4]

5- خوش گمانی به خدا: برآوردن حاجت بندگان به هر اندازه بزرگ باشد برای خداوند، هيچ زحمتی ندارد و از طرفی خداوند كريم و بخشنده است و نعمتهای بی‌شماری را به بندگان خود داده است پس شايسته است انسان وقتی دعا می‌كند به اجابت آن خوش گمان باشد چنانكه امام صادق عليه السّلام می‌فرمايند:

وقتي دعا كردی در همان حال فكر كن حاجتت برآورده شده و حاضر است.[5]

همچنين پيامبر اسلام صلّی الله عليه و آله می‌فرمايند:

به درگاه خداوند در حالی دعا كنيد كه يقين به اجابت داريد.[6]
6- اصرار در دعا:
امام صادق عليه السلام می‌فرمايند:

قسم به خدا، چون بنده‌ای در حاجت خود اصرار كند خداوند حاجتش را برآورد. [7]

و پيامبر صلّی الله عليه و آله می‌فرمايند:

هر كس دری را پی در پی بكوبد و اصرار كند عاقبت گشوده شود.[8]

ب: آداب ظاهری دعا

اين نوع از آداب دعا به چهار قسم تقسيم می‌شود:

اول آداب قبل از دعا:

1- گفتن بسم الله: پيامبر صلّی الله عليه و آله می‌فرمايند:

خداوند متعال فرموده است هر كار مهمی بدون بسم الله شروع شود، عقيم خواهد ماند.[9]

و عقيم ماندن دعا به معنای اجابت نشدن آن است.

در جای ديگر پيامبر اسلام صلّی الله عليه و آله می‌فرمايند:

دعايی كه با بسم الله الرحمن الرحيم شروع شود هرگز رد نخواهد شد.[10]

2- حمد وثنا: امام صادق عليه السلام می‌فرمايند:

هر دعايی كه قبلش حمد خداوند نباشد، آن دعا عقيم است.[11]

و پيامبر اسلام صلّی الله عليه و آله می‌فرمايند:

اول تمجيد خداوند سپس دعا.[12]

اين ادب را خود معصومين در دعاها و مناجاتهای خود رعايت می‌كردند. صحيفه سجاديه شاهد اين مدعاست.

3- صدقه دادن: دعا طلب خير است و دادن صدقه اثبات عملی خيرخواهی است. لذا پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله فرموده‌اند:

اول صدقه بدهيد هر كس دعا را با صدقه شروع كند دعايش رد نمی‌شود.[13]

و همان طور که در کتاب داروهای طب اسلامی بیان کردیم یکی دیگر از درمان ها دادن صدقه می باشد که در درمان بیماریها بسیار موثر است:

امیر المومنین علی علیه السلام فرمودند:

الصَّدَقةُ دَواءٌ مُنجِحٌ .[14]

صدقه ، دارويى مؤثر است .

امام صادق عليه السلام فرمودند:

داوُوا مَرضاكُم بِالصَّدَقَةِ .[15]

بيماران خود را با صدقه درمان كنيد.

و باز امام صادق عليه السلام فرمودند:

داوُوا مَرضاكُم بِالصَّدَقَةِ، و ما على أحَدِكُم أن يَتَصَدَّقَ بِقُوتِ يَومِهِ ؟! إنَّ مَلَكَ المَوتِ يُدفَعُ إلَيهِ الصَّكُّ بِقَبضِ رُوحِ العَبدِ، فَيَتَصَدَّقُ فيقالُ لَهُ : رُدَّ علَيهِ الصَّكَّ .[16]

بيمارانتان را با صدقه درمان كنيد ، چه مى شود كه هر يك از شما غذای روزانه خود را صدقه دهد؟ گاه سندِ قبض روح بنده به فرشته مرگ داده مى شود ، اما آن بنده صدقه مى دهد و در نتيجه ، به آن فرشته گفته مى شود : سند را بر گردان .

وقتی شخصی خدمت امام کاظم علیه السلام آمد:

لَمّا شَكا إلَيهِ رجُلٌ في كَثرَةٍ مِنَ العِيالِ كُلِّهِم مَرضى : داوُوهُم بِالصَّدَقةِ، فَلَيسَ شَيءٌ أسرَعَ إجابَةً مِنَ الصَّدَقةِ، و لا أجدى مَنفَعةً على المَرِيضِ مِنَ الصَّدَقةِ .[17]

از عيالوارى خود و اين كه همه آنها بيمارند، شِكوه كرد فرمود : آنها را با صدقه درمان كن ؛ زيرا هيچ چيز زودتر از صدقه به درگاه خدا پذيرفته نمى شود و براى بيمار دارويى سودمندتر از صدقه نيست .

از جمع بین روایات بر می آید که دادن صدقه برای رفع  بیماری آداب خاصی دارد که از جمله آنها:

• بیمار با دست خودش صدقه به دست فقیر بدهد.
• بیمار از فقیر بخواهد برای عافیت او دعا کند.
• بهتر است بیمار از غذا به فقیر صدقه دهد نه پول.
• غذایی که می دهد بهتر است از غذای خودش و گندم و یا نان گندم باشد.
• بهتر است پنهانی باشد و یا در شب.
• بهتر است فقیر فامیل و از نزدیکان انسان باشد.
• فقیر باید مومن باشد و نه ناصبی و دشمن اهل بیت علیهم السلام.

شرط 5 و 6 شرط اولویت هستند لذا یکی از راه کارهایی که اساتید ما پیشنهاد میدهند این است که مریض برود در یک نانوایی که در محله های فقیر نشین می باشد مستقر شود و از جیب خودش و با دست خودش نان ها را به مراجعه کننده ها که اغلب فقیر هستند بدهد و از آنها طلب دعا برای شفای بیماری خود را بکند که با این کار بهترین نوع صدقه برای رفع بیماری خود را داده است.[18]

4- صلوات: امام صادق عليه السلام می‌فرمايند:

هر كس حاجتی از خداوند متعال دارد با صلوات بر محمد و آل او شروع كند پس حاجت خود را ذكر كند در آخر دعای خود را با صلوات ختم كند چرا كه خداوند متعال كريم‌تر از آن است كه دو طرف دعا را قبول كند و وسط آن را نپذيرد.[19]

دوم،آداب همراه دعا:

1- دستها را بلند كردن: امام حسين عليه السلام می‌فرمايند:

رسول خدا هنگام دعا دستانش را بالا می‌برد همچون مسكينی كه غذا طلب می‌كند.[20]

از حضرت علی عليه السلام پرسيدند:

چرا بايد دستها را به سوی آسمان بلند كرد در حاليكه خداوند همه جا هست. حضرت فرمودند: به دليل آيه‌:

 وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ.[21]

و روزی شما در آسمان است و آنچه به شما وعده داده می شود!.[22]

2- عموميت دادن به دعا: پيامبر صلّی الله عليه و آله می‌فرمايند:

وقتی كسی دعا می‌كند آن را عموميت دهد (و برای ديگران نيز دعا كند) چرا كه باعث استجابت دعا می‌شود.[23]

خود معصومين صلّی الله عليه و آله اين نكته را رعايت می‌كردند. امام حسن عليه السلام می‌فرمايند:

يك شب مادرم به دعا ايستاد و من هر چه گوش كردم نشنيدم برای خودش دعا كند. پرسيدم چرا فقط برای ديگران دعا می‌كنيد و خود را فراموش كرده‌ايد. مادرم فرمود: الجار ثم الدار اول همسايه بعد اهل خانه.[24]

3- پنهانی دعا كردن: خداوند می‌فرمايند:

ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ. [25]

پروردگارتان را در حال تضرع و مخفيانه بخوانيد.

امام رضا عليه السّلام می‌فرمايند:

يك دعای پنهانی بنده برابر است با هفتاد دعايی كه به صورت آشكارا وعلني باشد.[26]

چرا كه بهترين راه برای فرار از ريا در عبادات، انجام مخفيانه آن است.

4- دعای جمعی: به فرموده‌ حضرت علی عليه السّلام:

دست خدا هميشه همراه جماعت است.[27]

دعا نيز اگر با جماعت باشد امكان اجابت آن بيشتر است؛ امام صادق عليه السّلام می‌فرمايند:

هرگاه چهار نفر يك چيز را با هم از خدا طلب كنند، قبل از متفرغ شدن، دعايشان اجابت می‌شود.[28]

همچنين می‌فرمايند:

وقتی پدرم از پيشامدی ناراحت می‌شد، زنها و بچه‌ها را جمع می‌كرد و دعا می‌فرمود و بقيه، آمين می‌گفتند.[29]

سوم،آداب بعد از دعا

1- صلوات: امام صادق عليه السلام می‌فرمايند:

دعا در حجاب می‌ماند و به آسمان نمی‌رود تا اينكه صلوات فرستاده شود بر محمد و آل محمد.[30]

2- دست به سر و صورت كشيدن و امام صادق عليه السّلام می‌فرمايند:

وقتی كسی دعا می‌كند بعد از آن دستش را بر سر و صورت بكشد.[31]

چهارم،آداب دعا در همه حال

1- عمل صالح: پيامبر اسلام می‌فرمايند:

دعا كننده‌ بدون عمل مثل تيرانداز بدون كمان است.[32]

و روشن است كه اين عمل بايد به گونه‌ای باشد كه رضای خداوند در آن باشد بر همين اساس از مهمترين آداب دعا، همراه بودن آن با عمل صالح است چنانكه خداوند می‌فرمايد:

وَ يَسْتَجيبُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ. [33]

دعای كسانی اجابت می‌شود كه ايمان دارند و عمل صالح انجام می‌دهند.

اين ادب حتی بعد از دعا نيز بايد حفظ شود يعنی اعمال خلاف مانع اجابت آن می‌شود. امام باقر عليه السلام می‌فرمايند:

گاهی بنده‌ای از خداوند حاجتی را درخواست می‌كند اين درخواست سزاوار اجابت است حال يا با تأخير يا تعجيل، پس از آن بنده مرتكب گناه می‌شود خداوند به فرشته امر می‌كند حاجات او را برآورده نكن و او را از نعمت اجابت محروم كن چرا كه او باعث غضب من و محروميت از فضل و كرم من شد.[34]

[1] – كافی، ج 2، ص 473.

[2] – عوالي اللآلي، ج 4، ص 19.

[3] – سوره اعراف،آیه 56.

[4] – بحارالانوار، ج 90، ص 313.

[5] – بحارالانوار، ج 90، ص 305.

[6] – بحار الانوار، ج 90 ص 305.

[7] – كافی،ج 2، ص 475.

[8] – غررالحكم، ص 193.

[9] – وسائل الشيعه، ج 7، ص 170.

[10] – بحارالانوار، ج 90، ص 313.

[11] – كافی، ج 2، ص 503.

[12] – بحارالانوار، ج 90، ص 317.

[13] – عيون الاخبار الرضا، ج 2، ص 62.

[14] – نهج البلاغه ، حکمت 7.

[15] – كافی :ج4 ، ص 3 ،ح5

[16] – بحار الأنوار ،ج96 ، ص 123 ، ح32.

[17] – طبّ الأئمّة ،ص 123.

[18] – داروهای طب اسلامی شیعی ، ص 64-66.(از تالیفات مولف)

[19] – كافی، ج 2، ص 494.

[20] – بحارالانوار، ج 90، ص 294.

[21] – سوره ذاريات،آیه22.

[22] – بحارالانوار، ج 90، ص 308.

[23] – کافی، ج 2، ص 487.

[24] – وسائل الشيعه، ج 7، ص 112.

[25] – سوره اعراف،آیه 55.

[26] – كافی، ج 2، ص 476.

[27] – نهج البلاغه، خطبه 127.

[28] – ثواب الاعمال، ص 160.

[29] – كافی، ج 2، ص 487.

[30] – امالی، ص 662.

[31] – كافی، ج 2، ص 471.

[32] – بحارالانوار، ج 90، ص 312.

[33] – سوره شوری،آیه 26.

[34] – وسائل الشيعه، ج 7، ص 144.