مادر حضرت امام جواد عليه الصلوة و السلام از خاندان”ماريۀ قبطيه”-جاريۀ حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلم- و نامش”سبيكه”بود. حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام وى را”خيزران”ناميدند. كنيهاش نيز”ام الحسن”بود. حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام،وى را در مكّه خريدارى نمودند و به”يزيد بن سليط”- از فرزندان”زيد بن على بن الحسين بن امير المؤمنين”عليهم السّلام-كه همراهشان بود، و امام كاظم عليه السلام به او دستور داده بودند كه سلامشان را به او(خيزران)برساند. حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلم دربارهاش فرمودند:
“بابى ابن خيرة الاماء 6الطيبة الفم،المنتجبة الرحم”
“پدرم فداى پسر بهترين كنيزان كه دهانى پاك و رحمى نجيب دارد.”
حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام نيز فرمودهاند:
“قدست ام ولدته خلقت طاهرة مطهرة”
“وى داراى قداست مىباشد و طاهر و مطهر آفريده شده است.”
او به جميع كمالات و شرف دست يافته بود و اصل و فرع فضيلت در او جمع گشته بود.گريزى از اين نيست كه مادر امام(ع)،در سلك مادران اوصياء پيامبران باشد.آن كه خداوند عالميان،از طينتى پاك ايشان را آفريده،و دور از آلودگيها نگاهشان داشته است تا جايگاهى براى خلفاء خداوند بر مردمش و برگردان وحى او باشند-پس از به سرآمدن دوران پيامبرى رسول امينش-و چگونه چنين نباشد،در حالى كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلم مىفرمايند:
“لم يزل اللّه ينقلنى و الاوصياء من ذريتى من اصلاب الطاهرين الى ارحام المطهرات لم يخالطنا نجس الشرك و لاسفاح الكفر”
“خداى تعالى،من و اوصياء از فرزندان مرا از صلب مردان پاك به رحم زنان پاك منتقل مىفرمود،بطورى كه نجاست و شرك و تباهيهاى كفر با ما نياميخت.”
هنگامى كه”خيزران”به حضرت ابو جعفر عليه الصلوة و السلام باردار شد،دختر حضرت امام موسى كاظم عليه الصلوة و السلام-”حكيمه”-خدمت برادرش حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام نامهاى نوشت و آن حضرت را از اين امر مطلع ساخت.حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام از علم مخزون و مكنون امامت و از خزانۀ دانش وصايت،مطلبى فرمودند كه عقل را حيران مىكند و براى هر بيداردلى،مايۀ بصيرت است.از جملۀ مطالبى كه ايشان،در پاسخ”حكيمه”نوشتند،چنين بود:
“انها علقت يوم كذا من شهر كذا فاذا ولدته الزميها سبعة ايام”
او در روز فلان،از ماه فلان باردار شده است،پس هنگامى كه تولد يافت،هفت روز ملازم و همدم او باش.”
وقتى زمان ولادت نزديك شد،حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام به خواهر خود-”حكيمه”-دستور دادند تا در هنگام تولّد حضور يابد و همراه قابله، وارد اتاق “خيزران”شود.زمانى كه وى را درد زايمان گرفت،چراغى كه در اتاق روشن بود،به ناگاه خاموش شد و هيچ يك از آن دو(“حكيمه”و قابله)ديگر نمىتوانستند مادر حضرت امام جواد عليه الصلوة و السلام را ببينند و از حال او با خبر باشند.وجود”حكيمه”غرق در ترس و اضطراب شد و گويا فراموش كرده بود كه ائمه هدى-عليه الصلوة و السلام-را كسى جز حوريان بهشتى كه پاك و مقدساند،مسّ نمىكند.”حكيمه”در اين حال، ناگهان مشاهده كرد كه نور الهى و جمال ربوبى سوى آسمان ساطع گرديده و تمام خانه را روشن ساخته است.حضرت ابو جعفر امام جواد عليه الصلوة و السلام در طشتى قرار گرفتند و بر اندام مباركش،پوشش نازكى چون لباس قرار داشت. چشمان مباركش به سوى آسمان مىنگريست؛چرا كه منادى حق او را از عاليترين مكان عرش ندا مىداد:”اى فلان بن فلان،ترا برگزيده و خالص و انتخاب شدۀ از ميان مخلوقاتم مىنويسم و نيز جايگاه اسرار و گنجينۀ علم و امين وحى و خليفۀ خود در زمين قرارت مىدهم.براى تو و آن كه تو را دوست داشته باشد و ولايت تو را بپذيرد،رحمت خود را واجب مىگردانم و بر او بهشتهايم را عطا و جوار خويش را حلال مىكنم.سوگند به عزّت و جلالم،هر كس با تو دشمنى كند،وى را به شديدترين عذابم گرفتار مىكنم،هر چند كه در دنيا از روزى فراوان برخوردارش كرده باشم.”
پس از آن كه صداى منادى قطع شد،حضرت امام جواد عليه الصلوة و السلام در حالى كه دست بر سر نهاده بودند،در پاسخ فرمودند:
شَهِدَ اللّٰهُ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَ الْمَلاٰئِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قٰائِماً بِالْقِسْطِ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ” (آل عمران18/) 3
“خداوند و فرشتگان و دارندگان علم كه به قسط پايدارند،گواهى دادهاند به آن كه الهى جز او نيست و قدرتمند حكيم است او كه خدائى جز او نيست”.
آنگاه پدر بزرگوارش حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام طبق سنّت حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلم و ديگر پدرانش در مورد فرزندانشان،با حضرت امام جواد عليه الصلوة و السلام رفتار نموده،عمل تحنيك و گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ را انجام دادند.بعد،ايشان را در گهواره گذارده،به”حكيمه”-خواهر خود-فرمودند كه ملازم گاهواره باشد.